| dt. Chu Liêm Khê 周濂溪 (1017-1073) nổi tiếng về việc đưa tư tưởng Đạo giáo vào đạo học. Tống Sử chép: “Chu Đôn Di 周敦頤, tự là Mậu Thúc 茂叔, người ở Doanh Đạo 營道, thuộc Đạo Châu 道州 (nay là huyện đạo 道, thuộc Hồ Nam 湖南). Tên ban đầu là Đôn Thực 敦實, nhưng để tránh tên huý cũ của vua anh tông nên đổi là di 頤. Nhờ người chú tên Trịnh Hướng 鄭向, là học sĩ ở Long Đồ Các 龍圖閣 nên Chu Đôn Di làm chức chủ bạ ở huyện Phân Ninh 分寧 (nay là huyện tu thuỷ 修水, giang tây)… do bệnh tật, ông xin về an trí ở nam khang quân 南康軍, nhân đó làm nhà bên chân núi liên hoa trong rặng lư sơn. Phía trước nhà có dòng suối chảy vào sông bồn, nên ông dựa theo nơi cư ngụ ở doanh đạo mà lấy tên là Liêm Khê 濂溪… khi mất, thọ 57 tuổi. Hoàng Đình Kiên 黃庭堅 khen: “nhân phẩm đôn di rất cao, lòng thênh thang như gió trong trăng tỏ… ông viết thái cực đồ thuyết để làm rõ gốc gác của thiên lý và nghiên cứu đầu đuôi của vạn vật.” Đầu non Thiếu Thất đen bằng mực, dòng nước Liêm Khê lục nữa tràm. (Tự thán 97.6). |
