| Entry Ngô Việt Xuân Thu |
| Tây Thi 西施 |
|
|
| dt. mỹ nữ nước Việt thời Xuân Thu, còn gọi là Tiên Thi 先施, Di Quang 夷光, Tây Tử 西子. Họ Thi, người Trữ la nước Việt (phía nam huyện Gia Ký tỉnh Triết Giang ngày nay) cuối thời Xuân Thu. Khi Việt vương Câu Tiễn thua ở Cối Kê, Phạm Lãi 範蠡 đem Tây Thi dâng cho Ngô vương Phù Sai, khiến Ngô vương say đắm nàng mà quên chính sự. Việt vì thế đánh bại Ngô. Về sau, Tây Thi về với Phạm Lãi, cùng ngao du ở Ngũ Hồ. Việc được chép trong Ngô Việt Xuân Thu- Câu Tiễn âm mưu ngoại truyện. Có thuyết nói rằng, sau khi nước Ngô mất, vua Việt dìm Tây Thi xuống sông. Quản Tử phần Tiểu xưng có câu: “Mao Tường, Tây Thi là mỹ nhân trong thiên hạ vậy” (毛嬙,西施 ,天下之美人也). Trụ trật quốc gia vì Đát Kỷ, Ngô lìa thiên hạ bởi Tây Thi. (Giới sắc 190.4)‖ (Trường an hoa 246.1). |
| Đông Hoa 東華 |
|
◎ Nôm: 東花 Xét, viết chữ 花 là do kỵ huý thời Nguyễn [NĐ Thọ 1997: 142].
|
| dt. địa danh, theo truyền thuyết là tên gọi tắt của Đông Hoa Đế Quân, tức ông tiên Đông Vương Công, hay Đông Hoàng Công. Sách Ngô Việt Xuân Thu ghi: “Dựng Đông giao để tế mặt trời, tên là Đông Hoàng Công; lập Tây giao để tế mặt trăng, gọi là Tây Vương Mẫu” (立東郊以祭陽,名曰東皇公; 立西郊以祭陰,名曰西王母). Từ đời Minh, các cơ quan trung ương đều được đặt trong cửa Đông Hoa ở kinh thành, nên vì thế được dùng để trỏ các quan trung ương, sau trỏ triều đình nói chung. Thành Thăng Long từ thời lê cũng đã có cửa Đông Hoa. Cố đô huế cũng có cửa này, sau kị huý nên đổi thành Đông Ba [NĐ Thọ 1997: 142]. Mấy thu áo khách nhuốm hơi dầm, bén phải Đông Hoa bụi bụi xâm. (Tự thuật 119.2). Hai câu này mang ý “đã mấy năm nay làm khách xa nhà, cái áo phải dầm mưa dãi gió, lại thêm bén bụi bặm của chốn kinh đô phồn hoa đô hội” (chuyển dẫn ĐDA). |
